Anadolu'da kadın saçının simgesel değeri ve sanatta kullanımı

Abstract

Bu çalışmada araştırdığım konu, Anadolu ve çevresindeki uygarlıkların kadın saçı ve başa takılan aksesuarları, saçla ilişkili olan nesnelerin geçmişten günümüze sembolik etkisi, değişimi ve sanatta kullanım alanı incelenmiştir. Saça ilişkin simgelerin geçmiş ve şimdi açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Anaerkil dönemde doğurganlık özelliği dolayısıyla kudretin ve bereketin simgesi olan kadın, yerleşik düzene geçişle birlikte içine dönüp toplumsal hayatı belirleme gücünü kaybetmiş, doğurganlıktan kaynaklanan yaratıcı gücünü unutmuştur. Toplumsal bilincin kadın algısı, bellek erozyonuna uğrayarak kadını değersiz hale getirmiştir. Kadının unutulmuş bilgeliği, kudreti ve üretim gücü saç kavramı üzerinden anlatılmıştır. Anadolu uygarlıklarında ana tanrıça kavramının, kadın saçına hangi anlamları yüklediğini, saçta ve başlıklarda kullanılan aksesuarların sembolik özelliklerini, yakın coğrafyadaki kültürlerin sembollerinin benzerlikleri değerlendirilmiştir. Aynı zamanda Şamanizm’in etkilerini, Anadolu’da halen izleri görülen bölgeleri ve benzerlikleri incelenmiştir. Mitolojinin saç, güç, şifa, adak ve bereketle ilgili örnekleri sunulmuş ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Sinema, performans sanatı, Anadolu sözlü halk edebiyatı ile ilgili örnekler genel bir çerçevede yorumlanarak sunulmuştur. Saçın meta olarak kullanımını, popüler kültürde değerini “Günümüzde Saç” bölümü adı altında incelenmiştir. Kadın toplumsal hayatta geri planda bırakılan konumuna başkaldırdığında toplumsal güç, kadın saçını bir simge olarak kullanıp cezalandırmaya dönüştürmüştür. Bu bağlamdan yola çıkarak kadının saç üzerinden yargılanması ele alınmıştır. Saçın bu kısa ve bölgesel tarihine bakış, kadınlığın simgesi olan saçın gerçekte toplumsal bir ayrımcılık aracı olarak da algılandığını göstermektedir.

This study focuses on the woman hair and its ornaments has been researched and studied in Anatolia and civilizations of around of the Anatolia. I t has been evaluated that how objects of hair and symbolic meanings of them have changed through our time and how those symbols have influenced the art. During a time period known as the Gynocratic Age, women who were symbol of power and fertility, were praised for their ability to give birth. The women have lost their role as asocial maker after society has turned to the patriarchal society and they have forgotten the power of their creativity. Because of memory erosion of power and creativity of women and reducing the value of woman by social and patriarchal consciousness, t he value of women and their forgotten power of wisdom and creation have been evaluated via concept of hair in every area of life. The meaning of woman hair, symbolic meanings of hair ornaments, headpieces and crowns have been studied in concept of mother goddess in Anatolian civilizations. It also is look ed at the similarities and differences in different cultures where placed around of the Anatolia. Shamanism has also been researched about the concept of hair and its symbolic meanings, effects and influences have been evaluated in practices of Anatolian Shamanism. I t has been given several examples and evaluated about hair, power, healing, oblation and abundance of mythologies. The examples of movies, performance arts and Anatolian verbal folk literature have been shown and evaluated about hair and its culture. The use of hair as a commodity in popular culture has been evaluated under the title of “Hair Today”. The Social forces transform the woman hair into an icon and use it as a reason for punishment when the women who have tried to revolt against their unequal situation in the society. In this context, judgemental approach has been evaluated about woman hair and its punishment. The hair which is valued as feminine symbol is actually, perceived as a social discrimination fact, when looking at the regional and short history of woman hair.