Zorunlu deneti̇m fi̇rması ve denetçi̇ rotasyonu üzeri̇ne bi̇r değerlendi̇rme: li̇teratür i̇ncelemesi

Abstract

Amaç- Bu çalışmanın amacı, zorunlu denetim firması ve denetçi rotasyonunun denetim kalitesi ve denetçi bağımsızlığı üzerindeki etkilerini literatür araştırmasına dayanarak incelemektir. Yöntem- Bu çalışma dış denetim firmalarındaki denetçi rotasyonları üzerine bir literatür taraması yapmaktadır. Bulgular- Literatür incelemesi sonucunda, birinci aşamada, zorunlu denetim firması ve denetçi rotasyonunun denetim kalitesi ve denetçi bağımsızlığına yansıyan olumlu yanları tespit edilmiştir. Bunlar arasında, bir müşterinin aynı denetim firması ve denetçi tarafından uzunca süre denetlenmesinin yakınlığı artırabileceği, buna bağlı olarak mesleki şüpheciliğin azalabileceği ve zorunlu rotasyon ile yetersiz denetim prosedürleri önüne geçileceği gözlemlenmiştir. Ayrıca, denetçilerin bağımsızlığına dair finansal bilgi kullanıcıları algısını olumlu yönde etkilediği, rotasyonun, yeni bir bakış açısı getirerek, sürekli tekrara dayalı işlerin neden olduğu olayları doğru değerlendirmeme riski ile hata riskini azalttığı, denetim sektöründe olumlu yönde bir rekabet oluşturacağı ve böylece dört büyükler dışındaki denetim firmaları için bir alan yaratabilceği de vurgulanmıştır. Diğer taraftan, rotasyonun olumsuz yanları da literatürde göze çarpmaktadır. Rotasyon sonrasında yeni denetçinin tecrübesizliği nedeniyle, işletmenin organizasyon yapısının, işleyişinin ve maruz kaldığı risklerinin anlaşılmasının uzun zaman alabileceği ve bunun maliyetleri artırabileceği vurgulanırken; uzun süre içerisinde oluşmuş denetim bilgilerinin rotasyon sonrası yok olması durumunda denetimin etkinliğinin ve verimliliğinin azalabileceği de dikkat çekici bir diğer tespittir. Bunların dışında, planlanan rotasyon tarihi yaklaştığında, özellikle son yılda gerekli özen gösterilemeyebileceği böylece zorunlu rotasyonun denetim kalitesini olumsuz yönde etkileyebileceği,müşteri işletme için denetim dışı hizmetleri sunacak denetim firmasının azlığı, yeni denetçilerin daha önce yapılmış denetim çalışmalarına yüksek güven duymaları ve böylece çalışmalarında yeterli düzeyde titiz davranamama olasılığı da diğer bulgular arasındadır. Sonuç- Literatürde yer alan araştırmalar, zorunlu rotasyonun bağımsızlık ve kaliteye etkileri bakımından olumlu ve olumsuz sonuçlar yanında bir etkisinin olmadığı yönünde farklı sonuçlar ortaya koymaktadırlar. Dolayısıyla, zorunlu rotasyonun gerek uygulanacak rotasyon süresi açısından gerekse bağımsızlık ve kaliteye etkisi olup olmadığı yönünde literatürde ortak bir bulguya varılamadığı anlaşılmaktadır. Bu konuda yapılacak saha araştırmaları özellikle nitel araştırmalar yoluyla, nicel ampirik çalışmaların ortaya koyduğu sonuçların, uluslararası denetim ağları (Big Four, diğer uluslararası firmalar) ve ulusal düzeyde faaliyette bulunan denetim kuruluşlarının rotasyondan etkilenme düzeyi ve nedenleri bakımından karşılaştırılması, geçiş süresi sonrası önceki denetim firmasına dönüş oranının ve nedenlerinin deneyimli bağımsız denetim sektörü temsilcileriyle yapılacak derinlemesine görüşmeler yardımıyla açıklanmaya çalışılması/serimlenmesi önemli olacaktır. Böylece, halihazırdaki mevzuatın denetimde bağımsızlık ve denetim hizmeti kalitesi bakımından ideal (arzu edilen) mevzuat düzenlemesi olup olmadığı, yapılabilecek düzenlemelerle denetim kuruluşları, denetlenen kuruluşlar ve sermaye piyasası güveni konusunda gelişme sağlanıp sağlanamayacağı hususunda karar verilebilmesine yardımcı olacaktır.

Purpose- The purpose of this study it to evaluate the impacts of mandatory audit firm and auditor rotation on audit quality and auditor independence by literature review. Methodology- This study empoys a literature review on the auditor rotations in the auditing firms. Findings- In the first stage of literature review, it is determined that there are positive sides of mandatory audit firm and auditor rotation reflected on audit quality and auditor independence. Among them such facts are observed; a client’s be audited by the same audit firm and auditor for a long time can increase intimacy and therefore, professional skepticism can be declined. Furthermore, mandatory rotation can prevent poor audit procedures. Besides, it is also emphasized that financial information users’ perception regarding auditors’ independence is positively effected and with a new point of view, rotation decreases the risk of misevaluation caused by repetitional tasks and risk of making mistakes. It is also observed that a positive competition in the audit sector would be created and therefore, there would be an era for the firms other that the big four. On the other hand, negative sides of rotation draw the attention in the literature review, as well. It is underlined that it could take long time period to determine the firm’s organization structure, its operations, exposed risks, due to new auditor’s inexperience and this could lead to cost increases. Furthermore, following the rotation, long-term-based audit information could disappear and efficiency and productivity of audit process could decline. Besides these, by the approach of the planned rotation date, it is observed that especially in the last year careless behaviours could be seen and therefore, mandatory audit quality could be affected negatively. Limited number of nonaudit firms on behalf of clients, new auditors high confidence in existing audit reports and therefore, their incapability of making tiny distinctions, are the other findings of the study. Conclusion- Literature review indicates that there are mixed findings regarding mandatory rotations’ impacts on independence and quality other than positive and negative results. Hence, it is seen that there is no consensus on mandatory rotation in terms of rotation period and its impact on independence and quality. Field researches especially by considering qualitative methods are important to explain the results obtained by quantitative researches. In-depth interviews with experienced international audit sector representatives are important to explain the rotation impact levels of international audit network (Big Four and other international firms) and national audit firms and their comparisons, ex-audit firm turning back ratios and its reasons. In this way, it could be supportive to decide whether existing legislation is capable of creating independence and quality in audit and by new amendments it could be possible to develop confidence in audit firms, audited clients and capital markets.