Covid-19 pandemi sürecinde meme kanseri tanısı olan kadınlarda psikolojik sıkıntı ve travma sonrası gelişimin belirleyicileri: kontrollü bir çalışma

Abstract

Bu çalışmanın temel amacı, Covid-19 pandemisinden önce kanser gibi yoğun stresli bir yaşam olayı deneyimlemiş olan meme kanserinden sağkalan kadınların Covid-19 pandemi sürecindeki psikolojik sıkıntı (depresyon, anksiyete ve stres) ve travma sonrası gelişim (TSG) düzeyleri ile ilişkili olan faktörleri incelemektir. Çalışmanın örneklemini çalışma grubu olarak yaşları 26-74 arasında (Ort.= 49.86, SS= 9.31) değişen 95 meme kanserinden sağkalan ve kontrol grubu olarak yaşları 27-69 arasında (Ort.= 47.60, SS= 10.04) değişen 87 kanser tanısı bulunmayan olmak üzere toplam 182 kadın oluşturmaktadır. Katılımcılara Sosyodemografik Bilgi Formu, Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği (DAS-21), Travma Sonrası Gelişim Envanteri (TSGE), Sosyal Destek Ölçeği, Belirsizliğe Tahammülsüzlük Ölçeği (BTÖ-12) ve Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği Kısa Formu (BÇSÖ-KF) uygulanmıştır. Çalışmanın hipotezlerini test etmek için sosyodemografik değişkenler, Covid-19 ile ilişkili değişkenler, sosyal destek, belirsizliğe tahammülsüzlük ve başa çıkma stratejileri ile psikolojik sıkıntılar ve TSG arasındaki ilişkiler bağımsız gruplar T-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA), çok değişkenli varyans analizi (MANOVA), Pearson korelasyon analizi ve hiyerarşik regresyon analizi uygulanmıştır. Analiz sonuçlarında, meme kanseri tanısının kadınların Covid-19 pandemisindeki depresyon ve anksiyete düzeyleri üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı ancak azalan stres düzeyi ile ilişkili olduğu ve meme kanseri tanısı almış olmanın artan TSG düzeyi ile ilişkili olduğu görülmüştür. Bağımsız değişkenlerden azalan sosyal destek düzeyi, artan belirsizliğe tahammülsüzlük ve artan duygu odaklı başa çıkmanın artan psikolojik sıkıntıları yordadığı azalan problem odaklı başa çıkmanın ise yalnızca artan anksiyete ve stres düzeylerini yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. TSG düzeyini arttıran değişkenler ise artan sosyal destek düzeyi, artan belirsizliğe tahammülsüzlük ve artan problem odaklı başa çıkma olarak belirlenmiştir. Covid-19 ile ilişkili faktörlere bakıldığında, kadınların bir yakınının Covid-19 tanısı alması ve kadınların Covid-19 nedeniyle hayatını kaybeden yakınlarının olması artan stres düzeyi ile ilişkiliyken kadınların kendisinin Covid-19 tanısı alması artan TSG düzeyi ile ilişkili bulunmuştur. Sosyodemografik değişkenler incelendiğinde ise yaşın stres düzeyi ile negatif, eğitim düzeyinin ise TSG düzeyi ile pozitif yönde ilişkili olduğu görülmüştür. Son olarak, anksiyete düzeyi arttıkça TSG düzeyinin arttığı sonucuna ulaşılmıştır. Bulgular değerlendirildiğinde sosyal destek, belirsizliğe tahammülsüzlük ve başa çıkmanın hem psikolojik sıkıntılar hem de TSG üzerinde etkili olduğu görülmüştür. Bu sebeple alanda hem genel popülasyon hem de kanser gibi travmatik bir süreç yaşayan bireyler ile çalışan profesyonellerin mevcut faktörlere odaklanması uygulayacakları terapötik müdahalelerin Covid-19 dönemindeki olumsuz psikolojik sonuçların azalırken olumlu psikolojik sonuçların artmasına katkı sağlayacaktır.

The main purpose of this study is to examine the factors associated with the psychological distress (depression, anxiety, and stress) and post-traumatic growth (TSG) levels of breast cancer survivors who had experienced an intensely stressful life event such as cancer before the Covid-19 pandemic. The sample of the study was composed of 95 breast cancer survivors between the ages of 26-74 (Mean= 49.86, SD= 9.31) as the study group, and 87 undiagnosed between the ages of 27-69 (Mean= 47.60, SD= 10.04) as the control group, with a total of 182 women. Sociodemographic Information Form, Depression Anxiety Stress Scale (DAS-21), Post Traumatic Growth Inventory (TSGE), Social Support Scale, Intolerance of Uncertainty Scale (IUS-12) and Coping Strategies Short Form (CS-SF) were administered to the participants. T-test, one-way analysis of variance (ANOVA), multivariate analysis of variance (MANOVA), Pearson correlation analysis and hierarchical regression analysis were applied to test the relationship between sociodemographic variables, Covid-19-related variables, social support, intolerance to uncertainty, coping strategies and psychological distress and PTG. According to the analyzes, the diagnosis of breast cancer was not effective in the depression and anxiety levels of women in the Covid-19 period. However, breast cancer diagnosis was associated with decreased stress and increased TSG levels. Decreased level of social support, increased intolerance of uncertainty and increased emotion-focused coping predict increased psychological distress, while decreased problem-focused coping predicted only increased anxiety and stress levels from independent variables. Increased level of social support, increased intolerance of uncertainty, and increased problem-focused coping were the variables that increased PTG level. As Covid-19-related factors, the fact that a relative of women was diagnosed with Covid-19 and women's relatives who died due to Covid-19 were associated with increased stress level, and women's self-diagnosis of Covid-19 was associated with increased TSG levels. As sociodemographic variables, age was negatively associated with stress level and education level was positively associated with PTG level. Finally, as the anxiety level increased, PTG level also increased. When the findings were evaluated, it was found that the variables affecting psychological distress and PTG were social support, intolerance to uncertainty and coping. For this reason, focusing on the results of this study by professionals working with both the general population and individuals who have experienced a traumatic process such as cancer will help therapeutic interventions that will contribute to the increase of positive psychological results while decreasing the negative psychological consequences of Covid-19 period.