Sanatsal eylemin mimesis bağlamında izleyiciyle ilişkisi

Abstract

İnsana özgü yaratıcı bir eylem olan sanat, aynı zamanda insanın ontolojik temeline ışık tutmaktadır. Bu bakımdan yaratıcı eylemi gerçekleştiren sanatçı, söz konusu eylemiyle eser ortaya koymakla kalmaz, aynı zamanda eyleminin izleyicisi olarak ontolojik alanda kendini inşa eder. Mimesis olarak meydana gelen söz konusu yaratıcı ‘eylem-insan’ ilişkisi, bu çalışma boyunca izleyiciyi de kapsayacak çerçevede ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu bağlamda insanı tanımlayan sanatsal eylemin ontolojik temelini, tarihsel süreciyle paralel biçimde gözlenmesine imkân veren tragedya, bu yönüyle çalışmamızın ana ekseni olarak yer almıştır. Tragedya, aynı zamanda yaratıcı eylemin tüm türlerini bünyesinde barındıran yapısı nedeniyle mimesis’in söz konusu özelliğinin tüm sanatsal faaliyetlerdeki ortak noktasına işaret etmektedir. Çalışma boyunca sanatçı ve eylemiyle ortaya çıkan mimetik ilişkinin eser yoluyla izleyici için de geçerli olduğu ifade edilmeye çalışılmıştır. Mimesis vasıtasıyla, sanatsal eylem ile izleyici arasında meydana gelen ontolojik ilişkiyi tragedya zemininde incelemek için, söz konusu ilişkinin Nietzsche düşüncesinde Antik Yunan Tanrıları Apollon ve Dionysos ile sembolize edildiği “Tragedyanın Doğuşu” başlıklı eseri ele alınmıştır. Sanatsal eylemin izleyiciyle mimesis bağlamında kurduğu ilişkinin, günümüze kadar etkisinin devam ettiği şekliyle geçirdiği evrimsel sürecin ilk kırılmaları Aristoteles’in “Poetika” başlıklı eseriyle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bir sanat düşüncesinden öte insanın yaşamı algılayış biçimine yönelik asırladır yürürlükte olan Aristoteles tasarımına, izleyeni eyleme çağıran sanatsal üretimlerle son vermeye niyetli bir hareket olarak Dada, çalışmamızda yer almıştır. Dada hareketinin absürt olarak nitelendirilen, farklı disiplinlerde hayata getirilmiş çalışmaları, bilinen anlamıyla ‘yapan-bakan’ ilişkisinden öte, izleyicinin zihninde yeniden inşa edilen özelliğiyle incelenmiştir.

The art, which is a creative action specific to the human, also sheds light on ontological basis of the human. In this scope, the artist carrying out the creative action not only put forwards a work of art with his/her action, but also builds himself/herself in ontological field as an audience of the action. It has been aimed in this study to set forth such creative ‘action-human’ relation occurring as mimesis with inclusion of the audience. In this context, tragedy, which provides the opportunity to observe ontological basis of artistic event that describes the human in parallel with the historical process, has been the main axis of our study. Tragedy also indicates the common point of all artistic activities of such aspect of mimesis due to its structure bearing all kinds of creative action. During the study, it has been tried to express that the mimetic relation occurring with the artist and the action is also valid for the audience via the work. In order to examine the ontological relation occurring between the artistic action and the audience by means of mimesis on the basis of tragedy, the work of Nietzsche, “The Birth of Tragedy”, in which Ancient Greek gods Apollo and Dionysus were symbolised, has been analyzed. First fractions of the evolutionary process undergone by the relation, established by the artistic action with the audience on the basis of mimesis, have been put forth in “Poetics” of Aristotle. Dada has been also included in our study as a movement to terminate design of Aristotle which is effective for centuries as a style of perceiving life beyond an artistic idea, and to terminate artistic productions calling the audience for action. Studies of Dada movement, considered as absurd and realised in different disciplinarians, have been examined in terms of their re-constructed characteristic in the mind of the audience, rather than the ‘performer-audience’ relation.