Andijon'da Nima Bo'ldi? Özbekistan'da terör, güvenlik ve demokrasi

Abstract

1991 yılında Sovyetler Birliği’nin çözülmesiyle birlikte Soğuk Savaş sona ermiş ve tüm Sovyet coğrafyasında olduğu gibi Orta Asya’da da yeni bağımsız devletler ortaya çıkmıştır. Yeni dönemde uluslararası sistemde güvenlik yaklaşımlarına artan terör eylemleri ve demokratikleşme süreçleri damgasını vurmuş, Amerika Birleşik Devletleri’ne yapılan 11 Eylül saldırıları da terör ve güvenlik kavramlarının farklı yorumlarını getirmiştir. Özbekistan da bu anlamda bir istisna teşkil etmeyen ülkeler arasında sayılabilir. Eski Sovyet kültürüne sahip liderler için çoğulculuk uygulamaları tahmin edilenden çok daha zor oldu. Andican’da 13 Mayıs 2005’te gerçekleşen olayların da gösterdiği üzere ülkeden ülkeye değişen güvenlik anlayışı Özbekistan için çoğu zaman iktidarı korumak olarak kurgulanmıştır. ABD’nin stratejik ortaklığını da meşruiyet unsuru olarak kullanan Özbekistan, muhalif güçleri ‘terörist’ diye tanımlamaktan çekinmemiş ve alınan güvenlik tedbirleri yeni düşmanlar yaratmıştır. Bu araştırmada Özbekistan’ın geçmişi de dikkate alınarak, ABD-Özbekistan ilişkileri bağlamında Andican olayları irdelenmektedir.

After the dissolution of the Soviet Union in 1991, the new independent states emerged in Central Asia. This disintegration also brought the end of the Cold War era. The increasing terrorist activities and democratization processes determined the criteria of new security perception of the International system. Uzbekistan affected from the system as well. It was difficult for Uzbekistan to find the right balance between the newly formed political parties within the process of democratization and radical Islamic movements. Uzbek leaders, with a strong Soviet political culture, found the pluralistic applications extremely challenging. The Andijon event (13 May 2005) is the consequential example of such challenge. The 9/11 attacks to the United States caused the International system to redefine the basics of terrorism and security concepts. In the case of Uzbekistan, “security” was understood in the terms of protecting the government which legitimized its power through the strategic partnership of the United States. Any other formation that stood against the Uzbek government was defined and presented as the “terrorist”. In conclusion, the new security measures created new enemies. In this research, one tried to understand the impacts and reasons of the United States’ policies over the Andijon events with a retrospective view of Uzbekistan.