Manisa’da Osmanlı dönemi mirası: Sıbyan mektepleri

Abstract

Antik çağlarda Sypylos adıyla bilinen dağın kuzey eteklerinde kurulan Manisa (Magnesia Ad Sipylus), tarihsel süreç içinde yaşamını kesintisiz sürdürebilmiş önemli kentlerden birisidir. Kentin köklü tarihi ve kültürel kodlarını yansıtan mimari mirası, korunmaya değer önemli niteliklere sahiptir. Tarihsel süreçte sosyolojik, kültürel ve teknolojik gelişmelerden etkilenen kentler doğal bir şekilde büyümüş, değişmiş ve dönüşmüştür. Bu değişimler sonucu günümüzde tescillenmiş bazı yapıların özgün fonksiyonlarını yitirdiği görülmüştür. Bu çalışmada Manisa şehir merkezinde yer alan ve günümüze ulaşan seçili sıbyan mekteplerinin yerleşim, planlama ve yapısal özelliklerinin geçmişte ve günümüzde taşıdıkları anlamlar değerlendirilmiştir. Kentsel mekanı tanımlayan bir öğe olarak Sıbyan Mekteplerinin sokakla ve onun tanımladığı mekanla olan diyaloğunu ve bu mekanların geçmişte ve günümüzde toplumsal kavranışını anlamak çalışmanın bir diğer amacıdır. Çalışmada literatür taraması, haritalar ve görsel dokümanlar, alanda gözlem, fotoğraflama yöntemleri kullanılmıştır. Manisa merkezdeki sıbyan mekteplerinin günümüzdeki mevcut kullanım durumları incelendiğinde birbirinden farklı fonksiyonlara sahip oldukları gözlemlenmiştir. Yapıların ana kullanıcısı olan çocukların eğitim aldığı işlevlendirmelerin yanı sıra farklı işlevlerin de kullanıldığı görülmektedir. Çocuk öznesini odağına alan işlevlendirmeler ile bu yapıların aktif bir şekilde kullanımının sağlanabileceği; çevrelerine, mahallelerine ve kente bütünselliği ile canlılık katan unsurlara dönüşebileceği düşünülmektedir. Özgün fonksiyonlarını yitiren bu yapıların kent içinde görünürlük ve algılanabilirlik düzeyi düşüktür ve yapılan yanlış işlevlendirmeler ve kusurlu müdahaleler ile zarar görmüşlerdir. Bu sebeple çalışmanın sonucunda yapıların bütüncül bir yaklaşımla koruma ve işlevlendirilmesine yönelik öneriler de üretilmiştir.

Manisa (Magnesia Ad Sipylus), which was founded on the northern skirts of the mountain known as Sypylos in ancient times, is one of our important cities that has been able to continue its life without interruption throughout the history. The architectural heritage, which reflects the historical and cultural codes of the city, is of great importance for protection. Cities have grown, changed and transformed by sociological, cultural and technological developments in the historical process. As a result of these changes, some registered historical buildings have lost their original functions. In this study, the past, and present meanings of the planning and construction properties of the selected Sıbyan Schools in Manisa city center are evaluated. The study also aims to understand the Sıbyan Schools' relation with the street and the urban space it defines and the past and present social meanings of these buildings. The data used in this study is based on a literature review, maps, visual materials (such as photographs) and on-site observations. Considering the current situation of the utilization of Sıbyan schools in Manisa center, it is observed that they have different functions from each other. In addition to educational functions for the children, as original users, the structures’ functions are differed. It is recommended that these structures can be used actively with child-centered functions. Also, they can be transformed into elements that add vitality to the environment, neighborhoods and the city. These structures which lost their original functions have low visibility and perceptibility and damaged by improper functions and wrong interventions. Suggestions have been made for holistic preservation and function approach.