Osmanlı savaş ekonomisi ve bir muhalefet programı olarak temsil-i meslekî: İmparatorluğun son yıllarında sermaye iktidar ilişkileri üzerine notlar

Abstract

Birinci Dünya Savaşı döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun iktisadi ve siyasi koşulları hakkındaki bu yazı, birbiriyle yakından bağlantılı iki temel meseleye odaklanmaktadır. Öncelikle İtibar-ı Milli bankasının kuruluş süreci ekseninde mali-askeri bir ilişkiler ağının 1916 yılı sonlarından itibaren Osmanlı savaş ekonomisinde hakim konuma yükselişi incelenmektedir. İkinci olarak, askeri-mali nüfuzun yükselişiyle birlikte imparatorluğun son yıllarında nasıl bir siyasal bağlamın ortaya çıktığı tartışılmaktadır. Bu soru, Cihan Harbi yıllarında formüle edilen ve milli mücadele sürecinin başlıca ideolojik tartışmalarında önemli bir referans noktası haline gelen Meslekî Temsil programına atıfla ele alınmaktadır. Meslekî Temsil, ideolojik boyutları ya da fikirsel kökenlerinden ziyade, savaşın son yıllarında gelişen iktidar-muhalefet ilişkileri bağlamında incelenmektedir. Yazıda vurgulanan temel argüman, Meslekî Temsil’in mevcut güçler dengesinde muhalif bir tutumu yansıttığıdır. Bu program savaş ekonomisini kontrol eden hakim koalisyona alternatif olarak siyasal rejimin korporatist bir temelde yeniden şekillenmesini önermektedir.

This essay deals with the economic and political conditions of the Ottoman Empire in the First World War. It concentrates on two closely related issues. First, it examines how a financial-military network began to dominate the Ottoman war economy towards the end of 1916 by looking at the formation of the National Credit Bank. Second, it discusses the political context that emerged in the final years of the empire with the rise of military-financial hegemony. This question is addressed by reference to the Representation of Professions program, which was formulated in the Great War years and which became an important reference for the majör ideological debates of the national struggle period. The Representation of Professions program is examined in the context of the power-opposition relations that developed in the last years of the war rather than its ideological aspects or intellectual origins. The main argument emphasized in this essay is that the Representation of Professions reflected an opposition attitude in the prevailing balance of power. As an alternative to the dominant coalition controlling the war economy, it proposed the transformation of the political regime based on corporatist principles.