Covid 19 döneminde algılanan tehdit, algılanan ciddiyet ve kendini izole etme niyetinin dürtüsel satın alma üzerindeki etkisi: bir seri aracılık modeli incelemesi

Abstract

Amaç – Bu çalışmanın amacı, COVID-19 salgını sırasında ortaya çıkan algılanan tehdit, algılanan ciddiyet ve kendini izole etme niyetinin dürtüsel satın alma üzerindeki etkilerini belirlemektir. Ek olarak, algılanan ciddiyet ve kendini izole etme niyetinin bu ilişkiler üzerindeki aracılık etkilerini seri aracılık modeli üzerinden tespit etmeyi amaçlamaktadır. Tasarım/Yöntem/Yaklaşım – Veri toplama aracı olarak online anket, örnekleme yöntemi olarak kolayda ve kartopu örnekleme kullanılmıştır. 4 Ocak-15 Ocak 2021 tarihleri arasındaki veri toplama sürecinde 403 katılımcı verisi elde edilmiştir. Veri analizinde SPSS 24, AMOS 24 ve PROCESS 3.1 makro uzantısı kullanılmıştır. Araştırma modeli, koruma motivasyonu teorisine dayandırılmıştır. Analiz yöntemlerinde tanımlayıcı istatistikler, doğrulayıcı faktör analizi, güvenilirlik analizi, geçerlilik analizleri ve seri aracılık analizi kullanılmıştır. Bulgular – Araştırma bulgularında, algılanan tehdidin (β=0,283*), algılanan ciddiyetin (β=0,365*) ve kendini izole etme niyetinin (β=0,434*) dürtüsel satın alma üzerinde doğrudan etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir. Aracılık etkileri (dolaylı etki) değerlendirildiğinde ise algılanan tehdidin dürtüsel satın alma üzerindeki etkisinde algılanan ciddiyetin aracı etkisi olduğu (β=0,246**), kendini izole etme niyetinin aracı etkiye sahip olduğu (β=0,099*), kendini izole etme niyetinin algılanan ciddiyet aracılığıyla birlikte aracı etkiye sahip olduğu (β=0,139**), belirlenmiştir. Tartışma – Araştırma bulguları doğrultusunda dürtüsel satın alma üzerinde en etkili boyut kendini izole etme niyeti olarak ortaya çıkmıştır. Algılanan tehdidin dürtüsel satın alma üzerindeki etkisinde algılanan ciddiyetin aracı etkisi daha büyüktür. Kendini izole etme niyetinin aracı etkisi, algılanan ciddiyetin etkisiyle birlikte gerçekleşmesi durumunda artmaktadır. Elde edilen sonuçlar literatürdeki çalışmalarla paralellik göstermektedir.

Purpose – The purpose of this study is to determine the effects of perceived threat, perceived severity, and self-isolation intention on impulsive buying during the COVID-19 pandemic. Additionally, it aims to determine the mediating effects of perceived severity and self-isolation intention on these relationships through the serial mediation model. Design/Method/Approach – Online questionnaire form was used as data collection tool, and convenience and snowball sampling were used as sampling methods. During the data collection process between January 4 and January 15, 2021, data for 403 participants were obtained. SPSS 24, AMOS 24 and PROCESS 3.1 macro were used in data analysis. The research model is based on the protection motivation theory. Descriptive statistics, confirmatory factor analysis, reliability/validity analysis and serial mediation analysis were used in analysis methods. Findings – In the research findings, it was determined that perceived threat (β=0.283*), perceived severity (β=0.365*) and self-isolation intention (β=0.434*) had a direct effect on impulsive buying. When the mediation effects (indirect effect) are examined it has been determined that the perceived severity has a mediating effect (β=0.246**), self-isolation intention has a mediating effect (β=0.099*) and also self-isolation intention has a mediating effect (β=0.139**) through the perceived severity together in the effect of the perceived threat on impulsive buying. Discussion – In line with the research findings, the most effective dimension on impulsive buying emerged as self-isolation intention. The mediating effect of perceived severity is greater in the effect of perceived threat on impulsive buying. The mediating effect of self-isolation intention is increased when it occurs with the effect of perceived severity. The results obtained are in parallel with the studies in the literature.