Rasyonalite ve akışkanlık: modernist örgüt kuramlarının kompleksite düşüncesi ekseninde tahlili

Abstract

Modernist düşünce akımının örgütleri mekanik sistemler olarak tanımlamasının bir yansıması olan makina metaforunun etkisi altında geliştirilmiş örgütsel kuramların temel varsayımlarının günümüzün kompleks küresel ortamında işlerliği sorgulanır hale gelmiştir. Eşi benzeri görülmemiş düzeydeki karşılıklı bağlılık ve bağımlılık ortamında küresel ağda etkileşime geçen sayısız aktörün, kelebek etkisi olarak da adlandırılan durumda anlatılmak istendiği gibi, hangi şekilde ve yoğunlukta ilişki kurup etkileşime gireceği ve bu etkileşimlerin nitel olarak özgün hangi yeni görüngünün belirimine yol açabileceğini kestirebilmek mümkün görünmemektedir. Her an olma halindeki şartlar altında örgütlerin neden-sonuç ilişkileri arasındaki rasyonel bağları kurarak anı idrak edebileceklerine inanmaya devam etmeleri söz konusu değildir. Kavramsal tahlile dayalı bu makale, örgütlerin birer makina olarak tanımlandıkları ontolojik konumlanmanın, örgütlerin kompleks sosyal etkileşim ağları olarak yeniden şekillenmesi akışkanlar çağında var olmayı sürdürebilmek için elzem bir düşünsel gereklilik olduğunu, modernist örgüt kuramlarının varsayımlarının karşısına kompleksite kavramını konumlayarak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kompleks sistemler yaklaşımını benimsemekte somut bir metafor olarak ekoloji kavramı önerilmektedir.

Organizational studies had been substantially influenced by the basic underlying assumptions of the modernist stream of thought which embraced ‘machine metaphor’ as the ontological ground on which entire theories of organization and management had been built. Given the unprecedented level of interdependence and interconnectednes and the amount of data and information flowing in the global network, organizations seem to be haunted by the feeble references of linear causality in their endeavors to survive under the circumstances of complexity. This article intends to diagnose and analyze the need for replacing the ingrained assumptions of modernist organization and management theories with the ones postulated by complexity thinking which puts special emphasis on concepts like evolution, interaction, symbiosis and nonlinearity. Ecology metaphore, as suggested in the article, could serve as a plausible anchor to explicate the ‘in-the-making’ nature of the interactions between the constituting parts of the whole, namely organization.