Örgüt ve yönetimde makina metaforunun açmazları: 'Interregnum'da ontolojik ve epistemolojik yenilenme

Abstract

Newton paradigmasının filtresinden dünyaya bakan modernist düşünce akımı nesnel ontoloji ve buna bağlı olarak gelişen mekanik epistemoloji ve enstrümantal praksiyoloji varsayımı altında örgütleri birer makina olarak tasavvur etmiştir. Örgütlerin, denge halini muhafaza etme eğiliminde, determinist, rasyonel olarak tasarlanmış, parçaların toplamından oluşan bir bütün olarak algılanması, 19.yüzyıldan itibaren yönetim kuramlarının şekillenişini etkisi altına almıştır. Ancak, ağ tipi bütünleşmenin sonucunda eşi görülmemiş biçimde karşılıklı olarak bağlı ve bağımlı olunan küresel bir sistemde, umulmayan fırtınalar artık bir kelebeğin kanat çırpmasıyla tetiklenebilmektedir. Akışkanlar çağında, muazzam hacimdeki veri ve enformasyon paylaşarak ağdaki aktör sayısı kadar farklı yorumların etkileşime girmesine ve nitel olarak benzersiz hallerin ve anlamların doğmasına neden olmaktadır. Böyle bir ortamda örgüt ve yönetim çalışmalarında modernist ontoloji ve epistemolojinin ışığında ilerlemenin mümkün görünmediği yönündeki görüşler güçlenmektedir. Bu kavramsal çalışmada, günümüzde ve gelecekte örgüt ve yönetim bilim alanındaki araştırmalara yön verecek bir yaklaşım olarak, özellikle son yirmi yıldır artarak rağbet gören kompleksite kavramının varsayımlarından hareketle ontolojik ve epistemolojik dönüşüm ihtiyacının teşhisi, makina metaforunun ussal köklerine atıfta bulunularak konulmaya gayret edilecektir.

The modernist stream of thought, which is built on Newtonian Paradigm, embraces a mechanistic ontology that is linked with a mechanistic epistemology and an instrumental praxeology leading to the emergence of the assumption that organizations should be treated as machines. The influential reflection of this view had been palpable. During the theory development process starting from 19th century, dominant assumptions such as equilibrium-seeking as an ultimate rational behavior, predictability of the ends by the deterministic analysis of the means and the whole being a sum of its parts shaped the very essence of the managerial thought. However, given the current level of global interdependence and interconnectedness major events could be triggered by the flap of a butterfly's wing. In an age of fluidity, where the amount of data being produced and shared has reached an unprecedented magnitude, the interaction among the agents pave the way to the emergence of qualitatively distinct phenomenon. This conceptual paper intends to diagnose the need to replace the prolonged assumptions that reigned throughout the history of organizational studies by the ones extracted from complexity thinking, which might serve as the kernel of the new organizational and managerial studies in the future.