Gıda ambalajında tasarım sorunları ve estetik değerlerin önemi

Abstract

Günümüz dünya ekonomisinde neredeyse her sektörün değişmez bir unsuru olan ambalaj 5000 yıllık tarihsel gelişimi boyunca, başlangıçtaki ürünü muhafaza etme fonksiyonundan çok daha geniş kullanım amaçları üstlenmiş, birçok ürün imalatında neredeyse ürün kadar, bazen de üründen daha çok önem kazanmıştır. Bugüne geldiğimizde ambalaj; üretici için; depoda az yer kaplayan, hızlı ve kolay dolumu sağlayan, malı tüketiciye zarar görmeden ulaştırabilen ve ekonomik olan, pazarlamacı için; ürünün diğer ürünler arasında öne çıkmasını sağlayan, satışını artıran, ambalaj üreticisi penceresinden baktığımızda; mevcut kolay bulunabilen piyasa hammadde ve malzemelerine ve makina parkuruna uygun, kolay üretilebilen, dağıtıcı açısından bakarsak; malı en iyi şekilde koruyan, depolama ve nakliyeye uygun olan, ürünün satıcısı açısından; satışı kolaylaştıran, içindeki malı iyi koruyan ve teşhir eden, tüketici açısından bakarsak; ilgisini çeken, içindeki ürünle ilgili bilgi veren, kullanımı, taşıması, saklaması ve hatta yok edilmesi kolay olan önemli bir unsurdur. Bu kadar geniş bir fonksiyon alanı üstlenen ambalajın tasarımı da o derece önem kazanmaktadır. Tüm bu beklentiler göz önünde bulundurularak yapılan tasarımlar başarılı olurken, bu beklenti ve ihtiyaçlardan bir veya birkaçı tasarım aşamasında göz ardı edilirse bu durumda ürünün de ekonomik olarak başarısız olmasına sebep olacak sorunlar ortaya çıkması riski bulunmaktadır. Günümüzde her yıl binlerce yeni ürünün raflarda yerini aldığını ve ürün çeşitliliğinin arttığını düşünürsek bu noktada benzer nitelik ve fonksiyonellikteki ürünlerin tüketici nezdinde farklı algılanması için de ambalaj etkeni oldukça önem kazanmaktadır. Bu nedenle de ürünün piyasada tutuna bilmesi ürüne bağlı olduğu kadar, yukarıda sayılan beklenti ve ihtiyaçların tamamını karşılayacak bir ambalaj tasarımına da bağlıdır. Bu çalışmada ambalaj kavramı, çeşitleri ve ambalajın önemi incelenirken, özellikle yukarıda belirtilen çerçevede ambalajın üstlenmiş olduğu fonksiyonlar açısından başarılı bir ambalaj tasarımının nasıl olması gerektiği gıda sektörü özelinde detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde ambalaj tanımı, dünyada ve Türkiye’de tarihçesi, ambalaj tipleri ve ambalajın fonksiyonları ele alınırken ambalaj kavramına açıklık getirilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ambalajın kullanıldığı sektörler arasında “gıda sektörü” detaylı incelenmiş, gıda sektöründe kullanılan ambalaj çeşitlerine ve gıda ambalajında öne çıkan önemli bir unsur olan hijyene gıda yönetmelikleri çerçevesinde değinilmiştir. Son bölümde ise tasarım konusu kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır. Ürünün başarılı olması ürünü piyasaya süren her firmanın, iyi ve doğru tasarımı yapmak da her ambalaj tasarımcısının amacıdır. Bu çalışma ile bir ürünün yoğun rekabet şartlarında başarılı olabilmesi için ambalajın üstlendiği fonksiyonlar çerçevesinde ambalaj tasarımında nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklığa kavuşturmaya çalışırken, hem ürün üreticisine hem de ambalaj tasarımcısına yol gösteren bir kaynak ortaya koymayı hedefledim. Çünkü büyük emek, özveri ve kısıtlı sermaye ve kaynak yapısı ile ortaya konulan ürünlerin başarısının bağlı olduğu en önemli unsurlardan biri olan ambalajın tasarımında yapılan hatalar ürünün başarısızlığı ile şirket karlılığını olumsuz etkilemekle birlikte bu aynı zamanda milli servet ve kaynak kaybı ve israfı olmaktadır. Dileğim ve amacım bu çalışma ile Türk sanayi ve tarım işletmeleri üreticileri ile ambalaj tasarımcılarına ambalajın anlam ve önemini ortaya koymak; özellikle gelişmekte olan ekonomilerde, kıt olan kaynaklarla meydana getirilen ürünlerin değer ve miktar kaybına uğramadan başarılı ürün geliştirme çalışmaları çerçevesinde en doğru ürünlerin tüketici yararına sunulmasını sağlamaktır.

Packaging is an indispensable part of almost every industry in the current world economy and although the primary function of a package was to preserve its contents when it first appeared five thousand years ago, it has gained a wider use in time and the package of a product became almost as important as, and sometimes even more important than the product itself. Today, for producers a package must be economic, compact and occupy little space in the warehouse, be filled easily and quickly, and help to carry products undamaged to consumers, whereas for marketers it has to differentiate the product from other products on the market and help to promote sales, for package producers it has to be easy-to-produce, suitable to its existing machinery and made of raw materials available on the market, for distributors it has to protect the goods in the best possible way and be suitable for storing and transportation, for retailers it has to facilitate sales, preserve and display its contents, and for consumers it has to be attractive, give information on its contents, and be easy to use, carry, store and even to destroy. This multi-functionality makes the design of packaging very important. Successful designs meet all of these expectations, and if one or more of these expectations and needs are ignored during designing stage, problems may occur which will then lead to economic failure of the product. Every year, thousands of new products are launched to the market and product diversity is displaying an ever-increasing trend, therefore, packaging is also important to differentiate a product among others with similar qualities and functions. Thus, success of a product on the market depends not only on the quality of such product but also on the design of its package, which meets all of the expectations and needs listed above. This study takes a close look at the concept and different types of packaging, and the role it plays today, and discusses in detail how a successful package design should be in the food industry, taking into account all the functions attributed to packaging. In the first part of this study, definition and history of packaging in the world and in Turkey, and different types and functions of packages are discussed to clarify the concept of packaging. In the second part, “food industry”, which is one of the heavy-users of packaging is examined in detail, and different types of packages used in the food industry as well as hygienic food regulations that are important for food packaging are presented. The last part of this study deals with design issues in detail. Every company launching a product aims to achieve success with such product, whereas, every package designer aims to make a good and functional package. With this study, I aim to provide guidelines to both product producers and package designers by explaining what are important when designing packages in line with the functions of packaging, so that products in those packages can be successful in today’s market where there is fierce competition. Products are produced with a substantial amount of labor, considerable sacrifice, and limited funds and resources, and packaging constitutes one of the most important factors in the success of such products. Therefore, any failure in the design of packaging results in the failure of the product, has an adverse effect on the profitability of the company and wastes national wealth and resources. In this study, I am targeting to explain the significance of packaging to Turkish industrial and agricultural producers, and to packaging designers so that product development studies are carried out successfully, and products produced with limited resources, especially in developing countries, are offered to consumers without any degradation in their quality and quantity.