Korku duygusunun dikkat yanlılığındaki rolü üzerine bir derleme

Abstract

Bu derleme makalenin amacı korku duygusu ve dikkat yanlılığı ilişkisini ele alan araştırmaları inceleyerek, bireylerin hayatta kalmaları için önemli bir bilişsel mekanizma olan dikkat süreçlerinin tehdit sinyalleyen uyaranlarla karşılaştıklarında nasıl etkilendiğini değerlendirmektir. Bireyler bir duyguyu deneyimleme esnasında fizyolojik genel uyarılmışlık (arousal), bu uyarılmışlık sonucunda oluşan değişimin dışarıya yansıması (ifade edici davranışlar) ve duygunun farkındalığını yaşamaktadırlar. Duygulara eşlik eden uyarılmışlık düzeyinin (arousal) artması organizmanın çevresindeki dikkat ettiği ipuçlarının aralığını/çeşitliliğini etkileyebilmektedir. Bu makalede, evrimsel açıdan algılanmasının önemli olduğu birçok çalışmada ifade edilen atalardan kalma tehdit edici uyaranların (ör, yılan, örümcek) yanı sıra modern tehditlere (ör, silah, bıçak) ve öğrenme (yönerge) temelli korkulara yer verilmiştir. Bununla birlikte, dikkat körlüğü durumunda ve gerçek hayatta karşılaşılan tehditlerin (ör, ağrı, salgın hastalık, bomba patlaması) etkileri ele alınmıştır. Bireysel farklara odaklanan çalışmalar değerlendirilerek tehdit edici uyaranlara dikkat yanlılığına yansıyan yaş, cinsiyet, kültür, duygusal zekâ, kişilik özellikleri, yalnızlık, kaygı seviyesi gibi birey kaynaklı faktörler anlaşılmaya çalışılmıştır. İncelenen araştırmalardan elde edilen sonuçlar, genel olarak tehdit edici uyaranların nötr uyaranlara göre daha fazla dikkat yanlılığına neden olduğuna işaret etmiştir.

The purpose of this review is to evaulate how attentional processes that are vital cognitive mechanisms for survival are affected due to threat-related stimuli by investigating studies which address the emotion of fear and attentional bias. Individuals experience three dimensions of emotions: bodily excitations (arousal), expressive behaviors caused by bodily excitations and awareness of emotions. The increase of arousal level accompanying emotions may affect the range/variety of cues which organisms pay attention to. In this review, beside the evolutionarily relevant threats (snake, spider, etc.), modern threats (gun, knife, etc.) and fears based on learning were investigated. At the same time, the role of threat-related stimuli encountered during situations involving attentional blindness and in real life (pain, epidemic disease, bomb explosion, etc.) was included. By analysing studies focusing on individual differences, it was investigated how attentional bias to threat-related stimuli may be affected by factors like age, sex, culture, emotinal intelligence, personality traits, loneliness, and anxiety level. Results from the investigated studies has shown that attentional bias is stronger for threat-related stimuli compared to neutral stimuli.