Kur riskinden korunma araçları: veri analizi uygulaması

Abstract

Döviz kurunda yaşanan dalgalanmalar yabancı para cinsinden vadeli işlem gerçekleştiren şirketleri kur riskine maruz bırakmaktadır. Kur riski işletmeleri uluslararası ödemeler dengesi, sermaye ve kredi akımları, yabancı para cinsinden borç ve alacaklar, hatta uluslararası ticari etkinliklere katılmasa dahi ulusal para biriminin değerinin değişmesinin sonunda olumlu ve olumsuz şekilde etkilemektedir. Bu nedenle işletmeler kur riskinden korunmak için çeşitli yöntemler kullanmaktadır. Bu çalışma ise firmaların karşı karşıya kaldığı döviz kuru risklerinin ölçümü ve yönetimine ilişkin bazı temel konuları, döviz kuru riskini ölçmede şu anda baskın olan metodolojileri ve kur riski yönetiminde geniş çapta kabul görmüş en iyi uygulamaları özetlemektedir. Araştırmanın ana kütlesini Marmara bölgesinde faaliyet gösteren işletmeler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise Türkiye’de Marmara bölgesinde dış ticaret yapan 200 işletmeden oluşmaktadır. Verilerin toplanmasında ise İşletmelerin İşlem Riskinden Korunmak İçin Uyguladıkları Stratejiler Ölçeği kullanılmıştır. Firmaların maruz kaldıkları kur riskinden korunabilmek için kullandıkları tekniklerin üzerinden elde edilen veriler tanımlayıcı istatistikler ile yorumlanmıştır. Bununla birlikte, elde edilen verilere tek yönlü ANOVA testi uygulanmıştır. Yapılan değerlendirme ve yorumlamalar neticesinde ortaya koyulan bu bulgular, döviz kuru riskini yönetmek için işletmelerin karmaşık ve çeşitli stratejiler kullandığını göstermiştir. Buna göre işletmelerin %56’sında döviz riskiyle ilgilenen özel bir birim bulunmazken, %44’ünde döviz risk yönetim birimi olduğu belirlenmiştir. Ek olarak işletmelerin çoğunlukla TL cinsinden alacaklarını kısa sürede tahsil etme, nakit fazlalıklarını borçları olan döviz cinsinden değerlendirme ve hammadde oranlarının ayarlamasını yapma gibi iç stratejileri benimsedikleri gözlemlenmiştir. Şirketlerin birçoğunun döviz risklerinden korunmak için finansal yöntemleri kullanma oranı düşük olmasına rağmen, forward sözleşmeleri, döviz swapları, futures sözleşmeleri ve opsiyonlar hakkında bilgi sahibi olduğu saptanmıştır. Buna göre işletmelerin risk yönetimi konusunda eğitim ve bilgiye sahip olduğu, ancak bu bilgiyi uygulamada kullanma konusunda çekimser oldukları tespit edilmiştir. Araştırma amaçları doğrultusunda ANOVA analiz sonuçlarına göre işletmelerin finans yetkilisinin ünvanına göre finansal yöntemlerden haberdar olma durumunu etkilediği, finansal yöntemleri kullanım düzeyini etkilediği, kullanılan işletme içi stratejilerin düzeyini etkilediği belirlenmiştir. Bununla birlikte, finans direktörlerinin muhasebe müdürü ve finans müdürlerine kıyasla işletme içi stratejileri kullanma düzeyinin daha yüksek olduğu, finansal yöntemlerden daha çok haberdar olduğu ve finansal yöntemleri kullanım düzeyinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Bir diğer araştırmada büyük, orta ve küçük işletmelerin net satış hasılasına göre, finansal yöntemlerden haberdar olması durumu ve kullandıkları işletme içi stratejilerini etkilediği belirlenmiştir. Büyük işletmelerin, küçük işletme ve orta işletmelere göre finansal yöntemlerden haberdar olma ve kullanılan işletme içi stratejilerini kullanma düzeyinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

The fluctuations in the exchange rate expose companies that perform foreign currency forward transactions to exchange rate risk. Exchange rate risk affects the international balance of payments, capital and credit flows, foreign currency denominated debts and receivables, even if they do not participate in international commercial activities, at the end of the change in the value of the national currency. For this reason, businesses use various methods to hedge currency risk. This paper summarizes some of the key issues regarding the measurement and management of exchange rate risk faced by firms, the currently dominant methodologies for measuring exchange rate risk, and widely accepted best practices in currency risk management. The main body of the research consists of businesses operating in the Marmara region. The sample of the research consists of 200 enterprises engaged in foreign trade in the Marmara region of Turkey. Strategies Applied by Businesses to Hedge Transaction Risk Scale was used to collect data. The data obtained from the techniques used by the companies to protect themselves from the exchange rate risk they are exposed to are interpreted with descriptive statistics. These findings, which were revealed as a result of the evaluations and interpretations, showed that businesses use complex and various strategies to manage exchange rate risk. Accordingly, 56% of the enterprises do not have a special unit dealing with foreign exchange risk, while 44.0% have a foreign currency risk management unit. In addition, it has been observed that businesses mostly adopt internal strategies such as collecting their TL receivables in a short time, evaluating their excess cash in foreign currency, and adjusting the raw material rates. It has been determined that although most of the companies use financial methods to hedge foreign currency risks, they have knowledge about forward contracts, currency swaps, futures contracts and options. Accordingly, it has been determined that enterprises have training and knowledge on risk management, but they are hesitant to use this knowledge in practice. Based on the ANOVA analysis conducted for this research, whether financial officials are aware of financial financials according to their titles, changing the use of financial methods, determining the in-house setup method used. However, it was determined that finance directors compared to accounting managers and finance managers had higher in-house simple use, were more aware of financial passwords, and the use of financial methods was higher. In another study, according to large, medium and small-scale net sales revenue, awareness of financial financials and the maintenance of usable internal business strategies were stopped. It was determined that large enterprises are more likely to be aware of financials and use internal business strategies than small enterprises and medium enterprises.