0-6 Yaş çocuğu olan ebeveynlerde ebeveyn stresi ve uyku kalitesi arasındaki ilişkide bireysel bütünlük duygusu ve aile bütünlük duygusunun aracı rolünün incelenmesi

Abstract

Sağlığa salutojenik yaklaşım modeli, biresyel tutarlılık duygusu ve aile tutarlılık duygusunun bireylerin stres düzeylerini ve dolayısıyla sağlık durumlarını belirleyebileceğini öne sürmektedir. Küçük bir çocuğa sahip olmaktan kaynaklanan ebeveyn stresi düşünüldüğünde, insanların stresle nasıl başa çıktıkları bireysel bütünlük duygusu ve aile bütünlük duygusu düzeyleriyle bağlantılı olabilmekte ve sağlık durumlarını etkileyebilmektedir. Uyku kalitesi de erken ebeveynlik döneminde fiziksel ve ruhsal sağlığın iyileştirilmesi için en önemli faktörlerden biri olduğundan, bu çalışma bireysel bütünlük duygusu ve/veya aile bütünlük duygusunun ebeveyn stresi ve uyku kalitesi arasındaki ilişkiye aracılık edip etmediğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışma 674 katılımcı (%72,4 kadın, M=33,9) ile gerçekleştirilmiştir. Veriler uygun örnekleme yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Ölçüm araçları olarak Demografik Bilgi Formu, Ebeveyn Stres Ölçeği, Aile Tutarlılık Ölçeği, Tutarlılık Duygusu Ölçeği ve Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi kullanılmış ve SPSS process macro programı aracılığıyla analizler gerçekleştirilmiştir. Ebeveyn stresi uyku kalitesinin güçlü bir yordayıcısı olarak bulunmuştur (ß= .30, p<.000). Aile bütünlük duygusu (ß=-.21, SE= .02, %95 CI [.02, .05]) ve bireysel bütünlük duygusu (ß= .02, SE= .01, %95 CI [.00, .04]) bu ilişkide kısmi aracılık etkisine sahiptir. Ancak, ikili aracılık etkisi modelinde, bireysel bütünlük duygusunun aracılık etkisi anlamlı bulunmamıştır (ß=-.05, p= .22). Bulgularımız, ebeveyn stresinin uyku kalitesini etkileyen en önemli faktörlerden biri olduğunu ve aile bütünlük duygusu düzeyinin bireysel bütünlük duygusuna göre daha anlamlı bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak, aile bütünlük duygusunu iyileştirmeye odaklanmanın, 0-6 yaş arası çocuğu olan ebeveynlerde uyku kalitesi müdahalelerinde daha iyi sonuçlar verebileceği düşünülmüştür.

The salutogenic approach to health suggests that the general sense of coherence (SOC) and family sense of coherence (FSOC) can determine individuals’ stress levels and hence their health status. Considering the parental stress emerging from having a baby or toddler, how people cope with stress could be linked to their SOC and FSOC levels and affect their health status. Since sleep quality is also one of the most important factors for improving physical and mental health during early parenthood, the study aimed to determine whether SOC and/or FSOC mediate the relationship between parental stress and sleep quality. The study was conducted with 695 participants (72.4% female, M=33.9). Data were collected by using the convenient sampling method. Demographic Information Form, Parental Stress Scale, Family Sense of Coherence Scale, Sense of Coherence Scale, and Pittsburgh Sleep Quality Index were used and analyzed using an SPSS process macro. Parental stress was a strong predictor of sleep quality (ß= .30, p<.000). FSOC (ß= -.21, SE= .02, 95% CI [.02, .05]) and SOC (ß= .02, SE= .01, 95% CI [.00, .04]) had a partial mediation effect. However, in the dual mediating effect model, the mediational effect of SOC was insignificant (ß= -.05, p= .22). Our findings revealed that parental stress was one of the most important factors affecting sleep quality, and the level of FSOC had a more significant effect than those of SOC. Consequently, focusing on improving FSOC may lead to better outcomes in sleep quality interventions in parents with a child aged 0-6.