Bir Model Olarak Erken Cumhuriyet'in Salgın Hastalıklarla Mücadelesi

Abstract

Işık Üniversitesi öğretim görevlileri tarafından Covid-19 Pandemisi'nin ele alındığı yazı dizisi serisinin "Bir Model Olarak Erken Cumhuriyet'in salgın Hastalıklarla Mücadelesi" konu başlıklı yayınıdır.

Tıpkı Jön Türk hareketinde olduğu gibi, Cumhuriyetin kurucu kadrosu içinde de birçok hekim bulunmaktaydı. Bunun önemiyse Jön Türklerin "Halka doğru gitme" felsefesinin bir yansıması olarak, bu hekimlerin Anadolu'yu ıslah etmek amacıyla, daha Meşrutiyet yıllarında gönüllü olarak taşrada görev yapmış olmalarıydı. Bu onlara, saltanat yıllarında toplum sağlığının nasıl ihmal edildiğini gözlemleme fırsatı vermiştir. Bu yüzden, toplum sağlığı daha İstiklâl Harbi yıllarından itibaren Anadolu Hareketi'nin en temel gündem maddelerinden biri haline gelmiştir. Bunun en önemli nedeni, hanedan ve bürokrasi sermayesinden beslenen imparatorluğun yerine, insan sermayesinden beslenen bir rejim (Cumhuriyet) kurma fikridir. Cumhuriyet fikrini zihninde, kendi ifadesiyle, "milli bir sır" olarak saklayan Atatürk, insan sermayesinden faydalanmanın önkoşulunun sıhhatli nesiller yetiştirmekten geçtiğinin bilincindeydi. Bu alanda atılan ilk adım, TBMM'nin açılışından yalnızca on gün sonra kurulan Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekâleti (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı) olmuştur. Atatürk'ün 1 Mart 1922'deki şu beyanı, o günlerde embriyo olarak ortada duran yeni devletin sağlık politikalarının özeti niteliğindedir: "Sağlık ve sosyal yardım hususatında takip ettiğimiz gaye şudur: Milletimizin sağlığının muhafaza ve takviyesi, vefatların azaltılması, nüfusun arttırılması, bulaşıcı ve salgın hastalıkların etkisiz hale getirilmesi, bu suretle millet fertlerinin dinç ve çalışmaya kabil bir halde sağlıklı bedenler olarak yetiştirilmesi."