İslami ekonomik aktörler: katılım bankaları ve mevduat bankaları arasında karşılaştırmalı bir analiz

Abstract

Bu çalışmada katılım bankaları ile mevduat bankaları arasında karşılaştırmalı bir analiz yapılmaktadır. Bu analiz parasal iktisat alanında krediler kanalının Türkiye’de işleyişi konusuna ışık tutar. Bulgularımız, katılım bankaları fon kaynaklarının faiz hareketlerine gösterdiği hassasiyetin mevduat bankaları fon kaynaklarının hassasiyetinden farklı olmadığına işaret etmektedir. Bu sonuç, katılım bankaları kar paylarının mevduat bankaları faizleri kadar hızlı ayarlanamaması gerçeği ile birleştirildiğinde katılım bankaları hesaplarında politika faizlerindeki değişikliği takiben daha büyük değişimler gözlenmesi sonucunu doğurur. Sıkı para politikası ile başlayan bir faiz artışı dalgası, katılım bankalarının kar paylarını mevduat bankaları kadar hızlı arttıramamasına sebebiyet vermektedir. İki tip bankanın teklif ettikleri getiri oranları farkının açılması ise katılım bankaları müşterilerinin paralarını bu tür bankalardan daha çok çekmesine neden olmaktadır. Bu bulguların siyaset bilimi açısından en önemli katkısı İslami ekonomik aktörlerle ilgili genel kanıyı sarsarak “İslami ayrıcalıkçılık” tezini çürütmesidir. Katılım bankalarının müşteri grubunu teşkil ettiği düşünülen İslami muhafazakar ekonomik aktörler sanıldığı kadar katı ideolojik motivasyonlarla hareket etmemekte, aksine (laik veya gayrımüslim) emsalleri gibi idealleri ve pragmatik çıkarlarını tartarak dengelemeye çalışmaktadırlar. Ampirik kanıtlarımızın ortaya koyduğu bu esneklik siyaset bilimi açısından çok önemli bir bulgudur, zira literatürdeki baskın görüş İslami aktörleri ayrıcalıklı derecede ideolojik ve İslama dayalı olmayan sistemleri tamamen reddeden bireyler olarak tanımlar ve bu yüzden bunların liberal sistemlerin parçası olamayacaklarını iddia eder. Bu açıdan bulgularımızın ileri sürdüğü esneklik bu aktörlerle ilgili ön yargıları çürütmekte ve bunların uzlaşı ve esneklik isteyen liberal ekonomik ve politik sistemlere emsalleri gibi adapte olabilirliğini göstermektedir.

This study provides a comparative analysis of Islamic and conventional banks. The analysis sheds light onto the workings of the bank lending channel in Turkey. Our findings suggest that Islamic banks’ sources of funds are at least as sensitive to monetary policy as the conventional banks. Coupled with the fact that Islamic banks are slower in adjusting their rates of return, we conclude that these banks are more vulnarable to interest rate changes triggered by the monetary transmission mechanism relative to conventional banks. An increase in interest rates due to tight monetary policy leads to less increase in profit shares of Islamic banks and widens the wedge between the rates of return offered by Islamic and conventional banks. This leads to a decline in the sources of funds that are channeled to Islamic banks consistent with rational consumer behavior. In terms of the implications of our findings in political science, our study challenges the “Islamic exceptionalism” thesis and refutes certain general assumptions on Islamic actors. We show that despite the widely accepted beliefs in the literature, Islamic economic actors do not behave by pure and rigid ideological motivations but they often weigh their ideological preferences against their pragmatic interests and seek to balance them, just as their non-Islamic (secularist or non-Muslim) counterparts do. This flexibility which is shown by our empirical evidence has important political implications as it suggests that these actors can be part of liberal economic and political systems that require compromise and pragmatism.