Olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve deprem sonrası travma ilişkisinde psikolojik sağlamlığın moderatör etkisi

Basit Öğe Kaydı
dc.authorid0000-0002-5501-1511
dc.contributor.advisorÜnver, Buketen_US
dc.contributor.authorHasateş, Mahmut Canen_US
dc.contributor.otherIşık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Klinik Psikoloji Doktora Programıen_US
dc.contributor.otherIşık University, School of Graduate Studies, PhD (Doctorate) Program in Clinical Psychologyen_US
dc.date.accessioned2025-06-26T06:24:32Z
dc.date.available2025-06-26T06:24:32Z
dc.date.issued2025-06-11
dc.departmentIşık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Klinik Psikoloji Doktora Programıen_US
dc.departmentIşık University, School of Graduate Studies, PhD (Doctorate) Program in Clinical Psychologyen_US
dc.descriptionText in Turkish ; Abstract: Turkish and Englishen_US
dc.descriptionIncludes bibliographical references (leaves 131-171)en_US
dc.descriptionxiv, 191 leavesen_US
dc.description.abstractTravmatik olayların kişiler üzerindeki psikolojik etkileri üzerine yapılan araştırmalar, başlangıçta travma sonrası stres tepkilerine odaklanmış olsa da bazı bireylerin bu tür deneyimlere karşı neden daha dirençli oldukları merak konusu olmuştur (Gibbs, 1989; Holgersen vd., 2011; Holen, 1990; Werner, 1989). Psikolojik sağlamlık olarak da adlandırılan bu direncin, travmatik deneyimlerle olan ilişkisi farklı değişkenlerle yapılan çalışmalar sayesinde daha da belirginleşmiştir. Psikolojik sağlamlığın algılanan sosyal destek, stresle baş etme tarzları, bütünlük duygusu gibi değişkenlerle ilişkili olduğu birçok çalışma tarafından ortaya konmuştur. Ayrıca, psikolojik sağlamlığı olumsuz yönde etkilediği de bilinen çocukluk çağı travmalarının, kişileri travmatik yaşantıların olumsuz etkilerine karşı daha açık hale getirdiği ve doğal afet veya diğer olumsuz yaşam olaylarına karşı kişilerin incinebilirliklerini arttırdığı belirtilmektedir (Coates vd., 2013; Lowe vd., 2015; Sakız ve Aftab, 2019; Taylor vd., 2010; Todd ve Worell, 2000). Bu çalışma ile hem algılanan sosyal destek düzeyi, stresle baş etme tarzları ve bütünlük duygusu gibi değişkenlerin psikolojik sağlamlık üzerinde yordayıcı gücü olup olmadığının hem de çocukluk çağı travmaları ve deprem sonrası deneyimlenen TSSB arasındaki ilişkide psikolojik sağlamlığın biçimlendirici bir etkisinin olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Çalışmada, 6 Şubat 2023 tarihli ve Kahramanmaraş merkezli depremleri deneyimlemiş 140 katılımcı (%47 kadın) ve deprem bölgesi dışındaki kontrol grubunu oluşturan 240 katılımcı (%67 kadın) olmak üzere toplamda 346 katılımcıya ulaşılmıştır. Uygun örnekleme yöntemi ile veri toplanmıştır. Demografik Bilgi Formu, Yetişkinler için Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Çocukluk Çağı Travmaları Anketi, DSM-5 için Travma Sonrası Stres Bozukluğu Kontrol Listesi, Revize Edilmiş Tutarlılık Duygusu Ölçeği, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği veri toplama araçları olarak kullanılmıştır. Analizler, SPSS paket programı ve AMOS programı ile gerçekleştirilmiştir. Kontrol grubu örnekleminde Revize Edilmiş Tutarlılık Duygusu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeğinin alt boyutlarından olan Kendine Güvenli Yaklaşım, Çaresiz Yaklaşım, Boyun Eğici Yaklaşım ve Sosyal Destek Arama değişkenlerinin psikolojik sağlamlığı anlamlı bir şekilde yordadığı görülse de (p<.00) psikolojik sağlamlığın, çocukluk çağı travmaları ve TSSB arasındaki ilişkide biçimlendirici etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (β2= .27, p= .88). Benzer biçimde, deprem sahası örnekleminde Revize Edilmiş Tutarlılık Duygusu, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeğinin alt boyutlarından olan Kendine Güvenli Yaklaşım ve Boyun Eğici Yaklaşım değişkenlerinin psikolojik sağlamlığı anlamlı bir şekilde yordadığı görülmüş olup (p<.00) psikolojik sağlamlığın, çocukluk çağı travmaları ve TSSB arasındaki ilişkide biçimlendirici etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (β2= 1.09, p= .30). Gerçekleştirilen bu çalışma ile literatürde bahsi geçen değişkenlere dair araştırmaların bulgularının genellenebilirliklerini sorgulamaya ve daha kapsayıcı araştırma modelleri oluşturmaya fırsat sunabileceği düşünülmektedir. İleride yürütülecek araştırmalar için daha büyük ve çeşitli örneklemlerle çalışılması, psikolojik sağlamlığın etkisinin daha net görülebileceği boylamsal bir çalışmanın gerçekleştirilmesi, psikolojik sağlamlığı etkilediği bilinen iyimserlik, umutlu olma gibi kişilik özelliklerinin bağımsız etkilerinin de incelenmesi önerilmektedir.en_US
dc.description.abstractWhile initial studies on the psychological effects of traumatic experiences mainly focused on post-traumatic stress reactions, it has long been a question why some individuals show greater resistance to such experiences (Gibbs, 1989; Holgersen et al., 2011; Holen, 1990; Werner, 1989). This resistance, conceptualized as psychological resilience, has gained clarity through studies exploring its relationship with various psychological and environmental factors. Research has shown that psychological resilience can be strengthened by factors such as perceived social support, coping styles, and sense of coherence. On the other hand, adverse childhood experiences that negatively impact psychological development are known to increase vulnerability to traumatic events such as natural disasters (Coates et al., 2013; Lowe et al., 2015; Sakız & Aftab, 2019; Taylor et al., 2010; Todd & Worell, 2000).This study aimed to examine whether perceived social support, coping styles, and sense of coherence predict psychological resilience, and whether psychological resilience moderates the relationship between childhood trauma and post-earthquake PTSD symptoms. The sample consisted of 346 participants: 140 individuals (47% women) who were directly affected by the earthquakes centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023, and 206 individuals (67% women) from non-affected regions serving as a control group. Data were collected using a convenience sampling method. Participants completed the Demographic Information Form, Resilience Scale for Adults, Childhood Trauma Questionnaire, PTSD Checklist for DSM5, Revised Sense of Coherence Scale, Multidimensional Scale of Perceived Social Support, and the Ways of Coping Inventory. Data analysis was conducted using SPSS and AMOS software. Findings indicated that in the control group, the Revised Sense of Coherence, Perceived Social Support, and sub-dimensions of the Ways of Coping Inventory—namely Self-Confident Approach, Helpless Approach, Submissive Approach, and Seeking Social Support—significantly predicted psychological resilience (p < .00). However, psychological resilience did not have a significant moderating effect on the relationship between childhood trauma and PTSD (β2 = .27, p = .88). Similarly, in the earthquakeaffected group, the Revised Sense of Coherence, Perceived Social Support, SelfConfident Approach, and Submissive Approach significantly predicted psychological resilience (p < .00), yet its moderating role between childhood trauma and PTSD was not significant (β2 = 1.09, p = .30). These findings invite a critical re-evaluation of the generalizability of existing literature and suggest the need for more comprehensive research models. Future studies should include larger and more diverse samples, adopt longitudinal designs to better observe the role of psychological resilience over time, and consider personality traits such as optimism and hopefulness that may independently contribute to resilience.en_US
dc.description.tableofcontentsPSİKOLOJİK SAĞLAMLIK
dc.description.tableofcontentsPsikolojik Sağlamlıkla İlişkili Araştırmaların Tarihsel Seyri
dc.description.tableofcontentsPsikolojik Sağlamlığı Etkileyen Faktörler: Stresle Baş Etme, Aile ve Sosyal Destek
dc.description.tableofcontentsPsikolojik Sağlamlık ve Bütünlük Duygusu
dc.description.tableofcontentsPsikolojik Sağlamlık ve Travma
dc.description.tableofcontentsDoğal Afetler Sonrası Psikolojik Sağlamlık ve Baş Etme
dc.description.tableofcontentsToplumsal Psikolojik Sağlamlık
dc.description.tableofcontentsTRAVMA
dc.description.tableofcontentsPsikiyatrik Bir Tanı Olarak Travma: TSSB
dc.description.tableofcontentsTravmaya Dair Yaygınlık Çalışmaları
dc.description.tableofcontentsTravmanın Etiyolojisi ve Travmatik Yaşantının Olumsuz Etkileri
dc.description.tableofcontentsÇOCUKLUK ÇAĞINDAKİ OLUMSUZ VE TRAVMATİK YAŞANTILAR
dc.description.tableofcontentsTOPLUMSAL TRAVMA
dc.description.tableofcontentsDOĞAL AFETLER VE TRAVMA
dc.description.tableofcontentsTÜRKİYE’DE YAŞANAN DEPREMLERİN ARDINDAN GERÇEKLEŞTİRİLEN TRAVMA ODAKLI ARAŞTIRMALAR
dc.identifier.citationHasateş, M. C. (2025). Olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve deprem sonrası travma ilişkisinde psikolojik sağlamlığın moderatör etkisi. İstanbul: Işık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.en_US
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/11729/6502
dc.institutionauthorHasateş, Mahmut Canen_US
dc.institutionauthorid0000-0002-5501-1511
dc.language.isotren_US
dc.publisherIşık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsüen_US
dc.relation.publicationcategoryTezen_US
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.subjectPsikolojik sağlamlıken_US
dc.subjectDepremen_US
dc.subjectTSSBen_US
dc.subjectÇocukluk çağı travmalarıen_US
dc.subjectPsychological resilienceen_US
dc.subjectEarthquakeen_US
dc.subjectPTSDen_US
dc.subjectChildhood traumaen_US
dc.titleOlumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve deprem sonrası travma ilişkisinde psikolojik sağlamlığın moderatör etkisien_US
dc.title.alternativeModerating role of psychological resilience in the relationship between adverse childhood experiences and postearthquake traumaen_US
dc.typeDoctoral Thesisen_US
dspace.entity.typePublicationen_US

Dosyalar

Orijinal paket
Listeleniyor 1 - 1 / 1
Küçük Resim
İsim:
Olumsuz_cocukluk_cagi_yasantilari_ve_deprem_sonrasi_travma_iliskisinde_psikolojik_saglamligin_moderator_etkisi.pdf
Boyut:
1.55 MB
Biçim:
Adobe Portable Document Format
İndir
Lisans paketi
Listeleniyor 1 - 1 / 1
Küçük Resim Yok
İsim:
license.txt
Boyut:
1.17 KB
Biçim:
Item-specific license agreed upon to submission
Açıklama:
İndir

Koleksiyon

Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Tez Koleksiyonu