Klinik altı otistik özellikler ve psikotik deneyimler ile zihin kuramı arasındaki ilişkide yürütücü işlevlerin rolünün incelenmesi

Sosyal bilişin temel unsurlarından biri olan zihin kuramı, bireylerin diğer insanların duygularını, düşüncelerini ve amaçlarını içeren zihinsel süreçlerini anlama yeteneğini ifade etmektedir. Bu yetenek, bireylerin günlük yaşamda diğer insanlarla sağlıklı ve etkili sosyal ilişkiler kurabilmeleri açısından oldukça önemlidir. Klinik altı otistik özelliklerin ve psikotik deneyimlerin zihin kuramını nasıl etkilediği hakkında çelişkili sonuçlar bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, klinik altı otistik özellikler ve psikotik deneyimler ile zihin kuramı arasındaki ilişkide yürütücü işlevler ve bilişsel esnekliğin rolünün incelenmesidir. Çalışmaya 18-45 yaş arasında 125 (66 kadın, 59 erkek) katılmıştır. Toplumda Psişik Yaşantıları Değerlendirme Ölçeği (TPYÖ), Otizm Spektrum Anketi (OSA), Sosyal Biliş Film Testi (SBFT), WMS-R Sayı Menzili Alt Testi, Sözel Akıcılık Testi, İz Sürme Testi ve Stroop Testi Çapa Formu ve Bilişsel Esneklik Envanteri ölçüm araçları kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, yaş ve eğitim durumu ile zihin kuramı arasında anlamlı bir ilişki vardır. Yetişkinlerde klinik altı otistik özellikler azalmış zihin kuramını yordamaktadır. Otizm Spektrum Bozukluğuna özgü sosyal bilişsel işlevlerdeki belirli bozulmaların bu ilişkiyi açıkladığı düşünülmektedir. Klinik altı psikotik deneyimlerin aşırı zihinselleştirmeyi yordamadığı saptanmıştır. Klinik altı otistik özellikler ile azalmış zihinselleştirme arasındaki ilişkide psikotik deneyimlerin düzenleyici etkisi üzerinde yürütücü işlevlerin ve bilişsel esnekliğin düzenleyici etkisi bulunmamaktadır. Bu bulgular, klinik altı özelliklerin altında yatan bilişsel mekanizmaların ve bu özelliklerin sosyal biliş üzerindeki etkilerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktadır.

Theory of mind (ToM), a fundamental component of social cognition, refers to the ability to understand others’ mental states, such as their emotions, thoughts, and intentions. This capacity is essential for establishing effective and meaningful social interactions in daily life. However, the literature presents conflicting findings regarding the influence of subclinical autistic traits and psychotic-like experiences on ToM abilities. The present study aimed to investigate the role of executive functions and cognitive flexibility in the relationship between subclinical autistic traits, psychotic-like experiences, and theory of mind. A total of 125 individuals (66 female, 59 male), aged between 18 and 45, participated in the study. The assessment tools used included the Community Assessment of Psychic Experiences (CAPE), Autism Spectrum Quotient (AQ), Movie for the Assessment of Social Cognition (MASC), WMSR Digit Span Subtest, Verbal Fluency Test, Trail Making Test, Stroop Test (Çapa Form), and Cognitive Flexibility Inventory. Findings revealed a significant relationship between ToM performance and both age and educational level. Subclinical autistic traits significantly predicted hypomentalizing in adults, which may be explained by specific impairments in social cognitive functioning associated with Autism Spectrum Disorder. In contrast, psychotic-like experiences did not predict hypermentalizing. Additionally, executive functions and cognitive flexibility did not moderate the relationship between subclinical autistic traits and hypomentalizing. These results contribute to a better understanding of the distinct cognitive mechanisms underlying subclinical traits and their impact on social cognition.