Algılanan stres ve yaşam doyumu ile kompulsif satın alma ilişkisi

Abstract

Amaç: Bu araştırmanın amacı erişkin bireylerde kompulsif satın alma, algılanan stres ve yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi incelemek ve bu değişkenlerin farklı sosyodemografik ve Covid-19 pandemi süreci özelliklerine sahip bireylerde nasıl farklılık gösterdiğini araştırmaktır. Yöntem: Çalışmanın örneklemi, yaş ortalaması 37.04±11.43 yıl olan 162 (%52.9) kadın ve 144 (%47.1) erkek olmak üzere toplam 306 erişkin katılımcıdan oluşmaktadır. Herhangi bir psikiyatrik tanı almış ve/veya psikiyatrik/psikolojik tedavi sürecinde olan bireyler araştırmadan dışlanmıştır. Katılımcılara, sırasıyla, Sosyo-Demografik Özellikler ve Diğer Bilgiler Formu, Kompulsif Satın Alma Ölçeği (KSAÖ), Algılanan Stres Ölçeği (ASÖ) ve Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ) uygulanmıştır. Veri analizinde Bağımsız Gruplar T Testi, Tek Yönlü ANOVA, Pearson Korelasyon ve Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi kullanılmıştır. Bulgular: Örneklemin ASÖ puanları ile KSAÖ puanları arasında pozitif yönde, YDÖ puanları ile ise negatif yönde anlamlı ilişkiler saptanmıştır. KSAÖ puanları ile YDÖ puanları arasında anlamlı bir ilişki olmadığı ancak YDÖ puanlarının KSAÖ puanları ile ASÖ puanları ilişkisinde aracı değişken olduğu gözlenmiştir. Kadın katılımcıların KSAÖ puanları erkek katılımcılara göre anlamlı bir farkla yüksek bulunmuştur. Evli katılımcıların ASÖ puanları anlamlı derecede düşük, yaşam doyumları ise anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Eğitim süresi ile KSAÖ ve YDÖ puanları arasında pozitif yönde anlamlı ilişkiler saptanmıştır. Yüksek gelir düzeyine sahip katılımcıların yaşam doyumlarının da daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Pandemi nedeniyle satın alma sıklığındaki değişim ile ölçek puanları arasında herhangi bir ilişki bulunmamıştır. Sonuç: Covid-19 pandemi sürecinde yürütülmüş bu çalışmada erişkin bir örneklemde algılanan stres düzeyleri arttıkça kompulsif satın alma oranlarının arttığı, yaşam doyumunun ise düştüğü gözlenmiştir. Ayrıca, algılanan stres ve kompulsif satın alma ilişkisinde yaşam doyumunun aracı değişken olduğu belirlenmiştir.

Purpose: The aim of this study was to examine in a group of adults the relationship between compulsive buying, perceived stress and life satisfaction, and examine how these variables differed in individuals with different socio-demographic features as well as Covid-19 pandemic conditions. Method: The sample of the study consisted of 306 adult participants, with 162 (52.9%) women and 144 (47.1%) men with a mean age of 37.04±11.43 years. Individuals with any psychiatric diagnosis and/or in the process of a psychiatric/psychological treatment, were excluded from the study. The Socio-Demographic Characteristics and Other Information Form, the Compulsive Buying Scale (CBS), the Perceived Stress Scale (PSS), and the Life Satisfaction Scale (LSS) were applied to all participants. The Independent Groups T Test, One-Way ANOVA, Pearson Correlation and Multiple Linear Regression Analysis were used in data analysis. Results: Our results revealed a significantly positive correlation between PSS and CBS scores and a significantly negative correlation between PSS and LSS scores. No significant correlation existed between CBS and LSS scores; however, LSS scores proved to be mediating variable in the relationship between CBS and PSS scores. Besides, CBS scores of female participants were found to be significantly higher than that of males whereas in married individuals PSS scores were found to be significantly lower and LSS scores significantly higher. The duration of education was found to be significantly positively correlated with CBS and LSS scores. Participants with higher income levels found to be significantly highly satisfied with life. No correlation was found between the change in buying frequency due to pandemic and our scale scores. Conclusion: In this study, conducted in adults going through Covid-19 pandemic, it was observed that as the perceived stress increased, compulsive buying increased whereas life satisfaction decreased. In addition, life satisfaction was shown to be a mediating variable in the relationship between perceived stress and compulsive buying.