Şemaların kuşaklar arası aktarımı: erken çocukluk döneminde şema yatkınlığı

Yükleniyor...
Küçük Resim

Tarih

2025-06-16

Dergi Başlığı

Dergi ISSN

Cilt Başlığı

Yayıncı

Işık Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü

Erişim Hakkı

info:eu-repo/semantics/openAccess

Araştırma projeleri

Organizasyon Birimleri

Dergi sayısı

Özet

Bu çalışma, şemaların üç kuşak boyu nesiller arası aktarımını ve çocuklarda şema yatkınlığını araştırmayı amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında veriler 6-8 yaş arası çocuklardan, ebeveynlerinden ve büyükannelerinden toplanmıştır. Erken yaş dönemindeki çocukların gelişimsel özellikleri göz önünde bulundurularak her bir şema için bir vinyet ve bu vinyetleri temsil eden kısa video içerikleri oluşturulmuştur. Bu çalışma, iki kısımdan oluşmaktadır. İlk aşamada, araştırma kapsamında geliştirilen Video Tabanlı Çocuklarda Şema Yatkınlığını Değerlendirme Ölçeği’nin (VTÇŞYÖ) geçerlik güvenirlik çalışmaları yapılmış; tüm ölçek için Cronbach alfa katsayısı .83 olarak bulunmuştur. Bu aşamada 6-8 yaş arası 156 çocuk VTÇŞYÖ’ye cevap vermiş, birleşen geçerliği için ise 8-14 yaş grubu 45 kişilik bir grup Düsseldorf Resimli Çocuk Şema Ölçeği’ni yanıtlamıştır. Toplam puanlar bakımından karşılaştırıldığında iki ölçek arası korelasyonun r=.50 düzeyinde olduğu görülmüştür. Çalışmanın ikinci aşaması şema aktarımının incelendiği kısımdır. Bu aşamaya, geçerlik güvenirlik çalışmasında yer alan 156 çocukla birlikte, 156 anne, 156 baba ve 156 anneanne olmak üzere 624 kişi katılmıştır. Çocuklar VTÇŞYÖ’ye cevap vermiş; anne baba ve anneanneler Young Şema Ölçeği’ni yanıtlamıştır. Anneler aynı zamanda, kendilerini değerlendirdikleri Depresyon Anksiyete Stres (DASS) Ölçeği ve olası psikopatolojiyi gözlemlemek amacıyla çocuklarını değerlendirdikleri Güçler Güçlükler Anketi’ni doldurmuştur. Bulgular, kuşaklar arası şema aktarımı ve şemaların yordadığı çocuklarda davranım sorunlarının aktarımı olmak üzere iki düzeyde incelenmiştir: Annenin depresyon anksiyete stres düzeyi kontrol edildiği ve anne şemalarının aracı olduğu koşulda özerklik alanı hariç diğer tüm alanlarda anneanneden anneye şema aktarımının olduğu; fakat aynı aktarımın çocuklarda herhangi bir şema alt alanında gözlenmediği bulgulanmıştır. Şemaların yordadığı, çocuklarda davranış sorunlarının aktarımına dair yürütülen analizlerde, annenin depresyon anksiyete stres düzeyi kontrol edildiği koşulda, anne şemalarının özerklik ve sınırlar alt alanı hariç; bağlanma ve özdeğer alanında çocuğun içselleştirilmiş ve dışsallaştırılmış davranım sorunlarını yordadığı görülmektedir. Spontanite alt alanında ise anne şemalarının yalnızca içselleştirilmiş sorunlar üzerinde yordayıcı etkisinin olduğu bulgulanmıştır. Elde edilen veriler, literatür bulgularıyla tartışılmıştır.

This study aims to investigate the intergenerational transmission of schemas across three generations and the predisposition to schema in children. In this study, data were collected from children aged 6 to 8, their parents, and their maternal grandmothers. Considering the developmental characteristics of children in early childhood, a vignette was created for each schema, along with short video clips representing those vignettes. The thesis consists of two parts. In the first phase, the reliability and validity studies of the Video-Based Schema Disposition Assessment Tool for Children (VB-SDATC), developed within the scope of the research, were conducted. The Cronbach’s alpha coefficient for the entire scale was found to be.83. In this phase, 156 children aged 6–8 responded to the VB-SDATC, and for convergent validity, a group of 45 children aged 8–14 completed the Düsseldorf Illustrated Schema Questionnaire for Children. When comparing total scores, the correlation between the two instruments was found to be r = .50. The second phase of the study examined schema transmission. In this phase, a total of 624 individuals participated: 156 children (from the first phase), their 156 mothers, 156 fathers, and 156 maternal grandmothers. Children responded to the VB-SDATC, while mothers, fathers, and grandmothers completed the Young Schema Questionnaire. Additionally, mothers completed the Depression, Anxiety, and Stress Scale (DASS) to assess their own emotional state and filled out the Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) to evaluate possible psychopathology in their children. Findings were examined on two levels: (1) the intergenerational transmission of schemas and (2) the transmission of behavior problems in children as predicted by schemas. When controlling for mothers' levels of depression, anxiety, and stress, it was found that schemas were transmitted from grandmothers to mothers in all domains except for autonomy; however, no such transmission was observed in children. In the analysis investigating the transmission of behavioral problems in children as predicted by schemas, it was found that, when maternal depression, anxiety, and stress levels were controlled, mothers’ schemas predicted children’s internalizing and externalizing behavior problems in the domains of attachment and self-worth, with the exception of autonomy and impaired limits. In the domain of spontaneity, maternal schemas predicted only internalizing problems. The findings were discussed in light of the existing literature.

Açıklama

Text in Turkish ; Abstract: Turkish and English
Includes bibliographical references (leaves 140-159)
xiv, 176 leaves

Anahtar Kelimeler

Çocuk şema terapi, Çocuklarda şema yatkınlığı, Şemaların kuşaklar arası aktarımı, Child schema therapy, Schema disposition in children, Intergenerational transmission of schema

Kaynak

WoS Q Değeri

Scopus Q Değeri

Cilt

Sayı

Künye

Güngör, A. (2025). Şemaların kuşaklar arası aktarımı: erken çocukluk döneminde şema yatkınlığı. İstanbul: Işık Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.